Për shitjen e sendeve të himta në këtë periudhë kishin dyqane të më poshtëmit:
Nik. Berati
Th. Katundi
Vëllaz. Lako & Mulla
Vëllaz. Opari
P & Ar. Opari
Th. Pappa
Ioan. Pappa
G. Papaharallambi
Ruço & Dako
Vëllaz. Shosho
Vëllaz. Turtulli
Perikl. Turtulli
Vëllaz. Treska
Gr. Fili
Ll. Fundo
Të lutem z. George, … të lutem respekto, mundin dhe djersën time të bërë për shumë e shumë vite me rradhë, respekto punën, sakrificat, netët pa gjumë, mëngjeset me hënë, jetën që kam harxhuar, shëndetin që kam prishur, mënjanimin e familjes dhe të fëmijëve të mi, për të shqipëruar unë Ilia V. Ballauri nga Korça, për herë të dytë në historinë e letrave shqipe, të 15693 vargjet madhështore të Iliadës, tashmë të bëra gati në rreth 1600 faqe, për botim dhe të vlerësuara si nga Akademia e Shkencave ashtu dhe nga Instituti Albanologjik Tiranë. Vargjet që ti i merr dhe i vendos aty në facebookun tënd bën mirë, por ato, të pëlqen a nuk të pëlqen ty, kanë një shqipërues, kanë dikë që i bëri të flasin shqip, madje në gjuhën dhe nuancat e qytetit tënd dhe tim të dashur.
Përpara 60 vjetësh, shkodranët, nderuan, deshin a nuk deshin, sepse sipas asaj kohe quhej i deklasuar, të madhin Gjon Shllaku që përktheu i pari Iliadën, e pra deshin a nuk e deshin, duke nderuar atë, ata nderuan Shkodrën e tyre.
Të lutem … duke u treguar të tjerëve vargjet e mia të shqipëruara të Iliadës, por pa u thënë se kush i ka shqipëruar, përveç dëmit që mund t’i bësh mundit tim, le edhe Korçën që ti e do, në harresë, mbasi gjithkush mund të mendojë se ato shqipërime i ka bërë një çun, të themi, prej Durrësi, por mbi të gjitha shkel, atë që quhet e drejta e shqipëruesit, që në vëndin ku jeton ti, në Amerikë, ku të drejtat e gjithanshme të njeriut, ruhen më tepër se kudo edhe fotografët e thjeshtë, nuk marrin përsipër, të retushojnë dot qoftë edhe një foto të rëndomtë, të bërë nga dikush tjetër më parë.
Përgatiti: dr. Ilia V. Ballauri
Në Korçë, shëtitja në bulevardin qëndror të qytetit, ka qënë të paktën për njëqind vjetët e fundit, një prej mënyrave kryesore dhe në kohë të caktuara mbase e vetmja, e çlodhjes, e qetësimit shpirtëror, e argëtimit, e marrëdhënieve shoqërore, për qytetarët tanë.
Bulevardi, xhiroja pra që bëhej në të, ose më shqip shëtitja ec e jakë aty, ka qënë vëndi më i përshtatshëm i bisedimit, i diskutimit, i njohjes, i thashethemeve, i dhënie - marrjeve, i mësimit të të rejave, etj, etj, për qytetin tonë.
Ne u rritëm me xhiron dhe po ashtu edhe prindërit tanë, e në mos edhe gjyshërit tanë po ashtu.
Të flasësh për xhiron e Korçës nuk është një gjë e thjeshtë. Një analizë e hollësishme për të, sigurisht që do të kërkonte, njohuri historike, dije social - psikologjike dhe deri fantazi ekonomike, pra një imagjinatë dhe kulturë të gjithanshme, enciklopedike.
Nuk është Korça që e ka zbuluar këtë lloj terapie shoqërore.
Rrënjët e saj gjenden kudo, në Paris, në Berlin, në Athinë, në Bukuresht, në Vjenë, etj. Xhiroja pra është historikisht e mbarënjohur madje, që në kohët më të lashta, në Athinën e vjetër dhe në Romën e romakëve.
Në xhiro e sipër, aty në Agoranë e Athinës së lashtë, a në Stoa rrëzë Akropolit, Sokrati pat’ diskutuar probleme nga më të vështirat filozofike, ndërsa Aristoteli edhe më fort akoma, gjithë filozofinë e tij e zhvillonte me nxënësit, më këmbë, në xhiro.
Por përpara se të filloj të futem në analiza dhe të dhëna, e shoh të arsyeshme, të sqaroj njëherë, etimologjinë e këtij proçesi që ne e quajmë xhiro dhe që thjesht mund që të quhej edhe shëtitje. Së pari duhet të themi se fjala xhiro, vjen prej italishtes, girare = me vërtitur por, edhe me erdhur rrotull dhe, giro = rreth, qark, rrotullim, vërtitje. Duket pra se, me qënë që njerëzit vinin rreth, në të njëjtin itinerar, vajtje dhe kthim në vazhdim, është kjo arsyeja pra, që ky proçes u quajt xhiro. Pra xhiroja për ne në Korçë, është një lloj shëtitjeje e veçantë, karakteristike. Vetëm fjala xhiro e mbush kuptimin e kësaj lloj shëtitjeje, ndaj dhe ne theshim, takohemi në xhiro dhe ne nuk theshim kurrë, takohemi në shëtitje.
Read more...
Para disa kohësh, një qiparis i limontë mu tha.
Unë, që këto punë i di fort mirë o miku im dhe që e di se edhe bima ka shpirt, paçka se Aristoteli dhe Platoni për njëzet vjet mes tyre, debatonin nëse bimët kanë apo jo shpirt, e pra unë që e di më mirë se ata dhe që jam i bindur që bima ka shpirt, vendosa ta shoh këtë punë, pra: Pse ai qiparis i limontë që e pata mbjellë në një varele të madhe dhe që e mbaja gjithë kujdes, diku aty në krye të ballkonit, mu tha?
“Dije! ” Më pat thënë dikur, një bujk i vjetër prej Voskopi, “kur bima vdes pra thahet, në do të dish se çfarë e ka munduar shpirtin e saj, duhet pra me patjetër t’i shikosh rrënjët.”
Vendosa pra, të bëj autopsinë dhe të shoh arsyet përse ai qiparis i limontë mu tha.
Pasi ia preva gjithë keqardhje degët e thata, asaj qënieje të vdekur që për shumë kohë më pat dhënë kënaqësi dhe pasi e bëra cung, sa nuk e shihja dot ashtu të shëmtuar, e nxora duke psherëtirë, siç ish, kallëp, me gjithë dhè prej varelit ku e kisha mbjellë.
“Gjithmonë punët do t’i marrësh me rradhë” më pat thënë plaku, “Çdo shtresë dheu që mbështjell rrënjët, ka kuptimin e vet, madje, sa më tepër rrënja të depërtojë, të mlekset, të ndërthuret me dheun, aq më tepër shpirti i saj, ka dhënë e ka marrë me të, ose më saktë, aq më tepër ajo shtresë ka luajtur rol në shpirtin e bimës.”
Read more...
Në përgjithësi, gjithmonë fëmijët kanë dashur të hanë, disa herë më tepër se zakonisht, gjatë ditës. Përveç nevojës biologjike, të ngrënit për ta, shpesh bëhet edhe një lloj kënaqësie, apo argëtimi, apo psikozë më vete. Gjithmonë fëmijët me vënd e pa vënd, me kohë e pa kohë, kanë kërkuar të hanë. Kjo kërkesë e tyre sot të paktën për vëndin tonë, është relativisht e lehtë për tu plotësuar. Me vënd e pa vënd sot, ata duan një hamburger, një tost, një kruasan, chips, popcorn, banane, një krepes, një sanduiç, një, një, ….
Të gjitha këto, për një fëmijë përpara 50 vjetëve, ishin krejt të panjohura, ndaj dhe një gjysh, sot, gjithë terminologjinë e mësipërme, e ka të vështirë, si për ta kuptuar ashtu dhe për ta përdorur.
Dikur të ngrënët e fëmijëve me vënd e pa vënd, me kohë e pa kohë, shprehej me thënien: “dua bukë në dorë“. Fëmija prej lojës jashtë në rrugë, kur i haej, hynte brenda në shtëpi dhe kërkonte:“dua bukë“. Menuja e “bukës në dorë“, në ato kohë, nuk kish shumë larmi. Nëna pasi i priste një fetë prej pllakës së bukës e bënte atë, ose me sheqer e me vaj, ose me sheqer dhe me ujë, ose me vaj dhe me kripë, ose me sallo, ose me marmallatë ose rrallë herë me gjalpë, etj. Ndërkaq shpesh ndodhte që t‘i jepnin fëmijës edhe një copë bukë thatë, duke i thënë se kështu ishte më mirë mbasi, „të bëhen faqkat e kuqe“.
Read more...
“I pendolari”, i quajnë në Itali, punonjësit që për të arritur në vëndin e punës, u duhet të lëvizin, të bëjnë një rrugë të gjatë ndoshta dhe me orë, vajtje pra dhe kthim, njësoj si penduli apo lavjerrësi i orës. “I pendolari”, pra pendularët, janë punonjësit – lavjerrës (në qoftë se mund të shprehemi kështu).
Dikur, dekada më parë, Korça si rreth kish për detyrë që të mbulonte me specialistë, pra me intelektualë, një sërë rrethesh të tjera të afërta ose të largëta, si Ersekën, Pogradecin, Gramshin, Librazhdin dhe pjesërisht Skraparin, Pukën, Peshkopinë dhe rrallëherë edhe Kuksin ose Tropojën.
Të gjithë këta kuadro (siç quheshin atëhere) pasi mbaronin universitetin, caktoheshin larg, të detyruar të punonin në këto rrethe, pa afat, për një sërë të papërcaktuar vitesh pra për sa kohë kish nevojë atdheu (si thuhej atëhere). Shumica e këtyre kuadrove, shpesh ndodhte që të punonin kështu larg Korçës edhe mbi njëzet vjet ose, të nguliteshin një herë e përgjithmonë në këtë mënyrë, larg saj.
Read more...
Për të hyrë brenda në një shtëpi në Korçë, dikur duhej të trokisje në portë. Por si të trokisje? Me dorëzë, (në formë pra, të kulturuar!). Dorëza të tilla kish dikur thuajse në çdo portë shtëpie, të qytetit tonë. Dorëza ishte vërtet një dorë e vogël metalike e cila mbante një sferë hekuri dhe godiste në një paftë po prej hekuri.
Në Korçë nuk ka banesa më të vjetra se rreth 150 vjet më parë. Si kanë qënë godinat e qytetit tonë më 1800-ën, po më 1750-ën, po më parë, po më 1400-ën? Nuk dimë asgjë.
Në këtë kuptim, qyteti ynë është krejt, një qytet i ri. Ç’janë për një qytet 150 vjet?
Këtu jepet fotoja e gurit të shtyllës së portës, të njërës prej të paktave shtëpi të mbetura akoma qysh prej viteve 1800 (I.V.B.).
Djalli me të birin ishin duke udhëtuar nëpër botë. Në rrugë e sipër kalojnë pranë një fshati i cili dukej se ndodhej në ditë të gëzuara. Dëgjoheshin nga larg këngë, kërcime, vallëzime e gëzime.
Duke parë këtë gjëndje, djalli i tha të birit, - Leri mos i ngacmo, leri të gëzohen-.
I biri i djallit u përgjegj, - Dakord, po shkoj e po afrohem pak, vetëm për të pirë ujë.
Aty ku vajti e piu ujë, i biri i djallit pa zonjën e shtëpisë që po gatuante bukë. Për të punuar në qetësi, ajo kish lidhur pas një huri, kryedashin e shtëpisë. I biri i djallit pasi piu ujë mirë e mirë, s’iu durua por vajti dhe e zgjidhi dashin e lidhur.
Read more...
Qyteti ynë dikur ka patur humor të hollë, pavarësisht se dalngadalë, kohët e fundit, mundet që ai degjeneroi. Karakteristikë e humorit të Korçës ishte se, ai shpesh vinte në lojë jetën e gjithë shtresave të shoqërisë së qytetit, pa kursyer këtu askënd.
Banorët dikur bënin një jetë më të afruar me njëri tjetrin dhe kishin sjellje më humane, më të sinqerta, dhe, për rrjedhojë, ishin edhe më tolerantë ndaj qesëndisjeve reciproke. Ata njihnin mirë njëri tjetrin, të mirat dhe të metat e tyre, dinin veset, huqet, zakonet, difektet, hallet, shqetësimet, gëzimet, etj. Humori në Korçë ishte një mënyrë kolektive argëtimi për gjithë shoqërinë dhe pritej gjithmonë me interes dhe dashamirësi të veçantë.
Read more...
|
|
