MZ - Aforizma: Johann Wolfgang von Goethe

 

Njeriu çdo ditë duhet të dëgjojë pak muzikë, të lexojë pak poezi, të shohë një pikturë të bukur,  në mënyrë që rutina e përditëshme, mos bëjë që të lihet në harresë, ndjenja për të bukurën, ndjenjë kjo të cilën Zoti e ka mbrujtur në shpirtin e njeriut.

*
Njësoj si në Romën e lashtë, ku në qytet, përveç romakëve kish edhe një mori bustesh dhe statujash mes të cilave rronin njerëz, ashtu edhe sot, përveç realitetit, ekziston edhe një botë e fortë me fantazi dhe imagjinata, ku edhe në të jetojnë njerëz.

*
Thonë: Njih vetveten! Po si mund dikush të njohë vetveten? Kjo gjë nuk mund të bëhet, nëpërmjet survejimit të vetes, por vetëm nëpërmjet praktikës dhe ja sesi: përpiqu të kryesh detyrën që të takon dhe do të shohësh, se ke për të kuptuar menjëherë, karakterin tënd. 


*
Çdo moshe të njeriut, mund  t'i vihet në korrespondencë një filozofi e caktuar.
Fëmija paraqitet realist. Ai është aq i bindur për ekzistencën e dardhës dhe të mollës sa edhe për ekzistencën e vet.
I riu, i përfshirë siç është në furtunat e veta të brëndëshme është i detyruar që ta kthejë vëmendjen, të rrëmojë dhe të kërkojë brenda vetes, pra të bëhet idealist.
Një burrë i pjekur, ka një sërë arsyesh që të jetë skeptik. Ai dyshon sipas mënyrës së vet, nëse janë të sakta mjetet që ai ka zgjedhur për të kryer një veprim. Gjithashtu përpara se të veprojë dhe në çastin që vepron, e ka të nevojshme që të jetë vigjilent, me qëllim që në të ardhmen, mos pendohet hidhshëm për zgjedhje të gabuar.
I moshuari, ndërkaq është mistik. Mjaft gjëra i shikon të varen prej fatit, një diçka që s'ka logjikë të ecë dhe, logjiken të pengohet e të shkojë shtrembër, fati dhe pafatësia pra, të ndërrojnë vënd papritur dhe papandehur.

Zgjodhi dhe perkth: I.V.B.

Kolevica_Lasgushi Një ndër librat e veçantë të Petraq Kolevicës, i cili një pjesë të mirë të tyre, m'i ka dhënë me autograf, është dhe, “Lasgushi më ka thënë … (Shënime nga bisedat me Lasgush Poradecin)”,  v. 1992.
Për P. Kolevicën nga Korça, ndonëse jemi breza të ndryshëm, ai më i vjetër dhe unë më i ri, ruaj një vlerësim timin. Për mua, Kolevica është modeli i intelektualit të vëndeve të Evropës Lindore, të cilët e paguan sistemin kur jetuan, me djegien e tyre intelektuale. Ata i dogji sistemi, ata i humbi vetja e tyre, i humbi familja, ne dhe gjithë vëndi. Sikur këtyre njerëzve tu ishin dhënë mundësira, besoj se shumë gjëra do të ishin tani shumë më ndryshe.
Megjithatë, jeta vazhdon dhe Kolevica e të tjerë si ai, bënë e bëjnë aq sa mundin dhe ne nuk na mbetet vetëm se të mësojmë prej tyre. Sa herë që shkoj në Korçë gjithmonë pyes të afërmit e tij aty, me të cilët një rrugë na ndan. Më vjen keq që për shëndetin e tij dëgjoj herë pas here probleme. I uroj nga shpirti shëndet, me ata akoma në jetë, edhe ne të tjerëve na duket jeta më e pasur shpirtërisht.
Pavarësisht, duke ju kthyer librit të tij, “Lasgushi më ka thënë, …” , ai në hyrje shprehet kështu:

“Kam bërë një gabim që letërsia dhe kultura shqiptare s’duhet të ma falin. Pata miqësi pothuaj dhjetëvjeçare me Mitrush Kutelin. … Kam kaluar plot orë të bukura e të vlefshme në dhomën e tij, … Vija shpesh. … Ai njeri i lodhur nga jeta, i plakur pa kohë, i ngarkuar pa masë me punë e i sëmurë, ku e gjente tërë atë forcë për t’i frymëzuar të tjerët me idealin e madh të punës krijuese? Pa le sa madhështore dhe e shndritshme bëhej ajo dhomë e vogël kur rastiste të vinte aty, plaku i urtë, patriarku i pedagogëve, profesor S. Papakristo, që sillte me vete të gjallë, tërë botën e bukur dhe heroike të lashtësisë greke!... Ato biseda ishin vetë bota e artit por, nga gjithë sa kam dëgjuar prej gojës së tij, nga shprehjet tregimet e larmishme ku dilte në pah kultura e gjërë, thellësia e mendimit, humori i hollë, atdhedashuria e madhe, zëmërbutësia e tij e pashoqe, nga të gjitha këto, s’kam mbajtur asnjë shënim 
Ja! Këtë gabim kam bërë. Isha i ri, kisha kujtesë të patronditur, ...
Me Lasgushin ndodhi ndryshe. …”


Dhe kështu, P. Kolevica,  në librin e vet aq të bukur, “Lasgushi më ka thënë, …”  duke u përpjekur të mos përsëritë më gabimin që pat bërë dikur me Kutelin, jep të dhëna tepër me vlerë, të paraqitura bukur, çlirshëm dhe natyrshëm, të botës poetike të shkrimtarit të madh prej Poradeci, Lasgushit, që ndoshta është dhe poeti tonë lirik më i madh, për të gjitha kohërat.
Këtu do të përpiqem të paraqes disa pjesë nga ky libër, të cilat i mbaj gjithmonë të nënvizuara dhe që mendoj se edhe të tjerët do t'i konsiderojnë të tilla pra, si mendime  tepër me vlerë të Lasgushit, që P. Kolevica, për fatin e mirë të historisë së letrave shqipe, pati mundësinë t’i shënojë, e t'ua lerë brezave që vijnë.         (I.V.B.)
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


Copëza nga libri i Petraq Kolevicës, “Lasgushi më ka thënë, … “

*

Artisti përse krijon? Që të na kënaqë, ne?
Përse këndon bilbili?
Përse këndon bufi?
Përse këndon qyqja? [Përse këndon] grisha?
Për vete këndojnë! S’këndojnë që të na kënaqin ne!…

*
Poeta nascitur. Orator fit. (Poeti lind. Oratori bëhet)

*
... ”Nganjëherë edhe Homeri fle.”, [kjo shprehje] do të thotë se nganjëherë, në ndonjë pjesë, edhe Homeri s’është aq i qartë, apo aq i thellë, apo aq i përsosur.
Kjo s’është e vërtetë.
Homeri s’fle.
Atij ashtu i duhet në atë pjesë, të jetë i errët, i cekët, që të verë më mirë në dukje, pjesën tjetër.

*
Gëtja, volumin e dytë të Faustit e ka të errët, s’kuptohet. Po nuk ka guxuar ndonjeri deri tani të thotë se s’bën. Të gjithë e studiojnë dhe mundohen ta kuptojnë.
Gëten e pyesnin:
Mos ke dashur të thuash këtë gjë?
Mos ke dashur të thuash këtë?
Dhe ai përgjigjej:
Edhe atë, por jo vetëm atë. …
Edhe këtë, por jo vetëm këtë. …

*
Bethoveni, në një nga simfonitë (nuk e di në cilën, s’e mbaj mëmd, se e kam të lexuar, s’e kam gjetur unë) pra, Bethoveni në një nga simfonitë, në një vënd ka një notë, që nuk u nënshtrohet ligjeve të harmonisë, del çjerrëse.
Po a mund të themi se Bethovenit i ka shpëtuar kjo gjë? I shpëtonte dot ajo notë gjeniut të muzikës? Po guxon dot, gjer më sot, ndonjë kritik të thotë se ajo notë s’është e mirë?

*
Gjithë muzika e Stravinskit është e ndërtuar me diskordanca. Po, ka guxuar ndonjë kritik gjer më sot të thotë se s’është e bukur.

*
Arti ka misteret e veta, që as artisti vetë s’di t’i shpjegojë.

*
Arti ka misteret, po ka dhe ligjet e veta. Edhe poezia ka misteret dhe ligjet e saj, dhe vetëm njërit prej këtyre ligjeve sikur të mos iu përshtatet, poezia del e çalë.
Një nga këta ligje është dhe shkurtësia.
Poezia nuk duhet të jetë shumë e gjatë.
Një poezi duhet të jetë jo vetëm e bukur, por edhe aq e gjatë sa të mos e mërzitë lexuesin.
“Iliada”, është vepra më e mirë poetike, po kush e merr ta lexojë? Po cili poet e lexon?
E lexojnë tepër pak. Pse? Sepse është e gjatë.
“Mahabharata” që do të thotë “Bëma të mëdha” (Vepra heroike), apo “Ramajana”, poema të mëdha të kulturës së madhe Indike, kush i lexon?
Kush e lexon “Shahnamenë” e Firdusit?
S’i lexojnë jo se janë të vjetra, po se janë të gjata.
Prandaj poeti duhet të jetë kursimtar i madh në fjalë, të thotë maksimumin e ndjenjave në minimumin e fjalëve.

*
Benedeto Kroçe (Benedetto Croce) duhet lexuar se atje mëson njeriu italishten e kultivuar. Unë e kam jo lexuar, po studiuar. Se një libër që vlen nuk lexohet po studiohet.
Edhe Kroçe thotë për Leopardin: jo këtu s’bën, po aty s’është i mirë, … .
Po ja, unë them këtë: Leopardi është vetëm shpirt! Në poezinë e tij nuk ka asnjë fjalë jo aq të butë sa duhet, apo jo aq të fortë, apo jo aq të ëmbël, apo jo aq të hidhur sa duhet. Leopardi e ka çdo fjalë të dalë nga shpirti dhe të vënë atje ku duhet dhe si duhet, në mes të fjalëve të tjera. Leopardi nuk ka asnjë fjalë False, …



 
Lexoni gjithashtu / More Articles :

» MZ - Koha e Vjeljes së Qershisë - Poezi - Robert Graves

 Qershia është një nga mrekullitë e botës së bimëve.Bukuria e kësaj peme qëndron tek të gjitha, tek fruti, tek lëngu, tek lulja, tek aroma, tek shija, tek ngjyra, tek druri i saj i çmuar, tek lëvorja e saj e argjëndtë, madje edhe fjala qershi është një ndër fjalët më të bukura që ka gjuha shqipe (mendoj unë). Për...

» BK/LA - Poezia - Poezi: Anakreont u mplake!

 Shqipëroi Ilia V. BallauriMë thon’ gratë lozonjare,“Mbarove, Anakreont, u mplake,”“Ja shih vetveten, në pasqyrë,”“Kokëçveshurën, shëmbëlltyrë”

» KE4/2 - Teksti i plotë i këngës korçare, që njihet me titullin, “Kur vjen behari çel qershia”

Kjo këngë  kaq e vjetër dhe kaq e bukur, që njihet jo vetëm prej korçarëve por prej kujtdo, gjithandej, nuk ka këtë titull, por ka për titull vargun filozofik: “Dashuria është djallush”.Teksti i saj i mahnitshëm është thurur plot art prej L. Logorit, ndoshta në fillim të shek. 20-të. Dashuria është djallush nënkupton...

» BK/LA - Homeri - Iliada

Perëndesha Hera bën tualetin e saj.Homeri, Iliada, rapsodia XIV, 166 etj.Shqipëroi: Ilia V. Ballauri(Shënim : Në luftën e Trojës morën pjesë edhe perënditë duke simpatizuar dhe antipatizuar njërën apo tjerën palë. Perëndesha Hera dhe Athina morën anën e Akejve meqënëse Paridi, mollën e bukurisë apo të sherrit іa dha...

» BK/LA - Theognis - Lirikë - Erotike

Theognis, konsiderohet si një ndër poetët më të rëndësishëm të poezisë elegjike të Greqisë së lashtë. Ai ishte fisnik nga Megara dhe mendohet se ka jetuar në mes të shek. VI-të para Kr. Me emrin e Theognis sot na kanë mbritur 1389 vargje poetike, ndër të cilat edhe shumë erotike. Meqënëse poeti jetoi në periudhat e...

Share