MZ - Aforizmë: Nuçi D. Naçi prej Korçe
Korça është një nga më të bukurit, nga më të mbëdhenjëtë, e nga më të qytetëruarit, qytete të Shqipërisë.
Korça duke patur shumë shtëpi, quhet qytet, edhe me qënë atdheu jynë, ku kemi lindur e jemi rritur, kemi nevojë ta dimë më mirë nga çdo vënd tjatër...

(viti 1923, cituar këtu sipas morfologjisë së shqipes së asaj kohë)

Medusa_e_VoskopojesMedusa sipas mitologjisë ish një përbindësh deti, femër, që kush e shihte atë, ngurosej dhe kthehej menjëherë në shkëmb. Kësaj gorgone-përbindësh, ju pre koka prej Perseut. Mithi thotë se Perseu ish dërguar për të vrarë Medusën, dhe në këtë detyrë ai u ndihmua prej perëndeshes Athina. Kjo e pajisi heroin me sandale me krahë, me një përkrenare që kthente atë në të  padukshëm, me shpatë dhe me një mburojë pasqyrë. Perseu ja preu kokën Medusës, duke mos e parë atë direkt por duke parë në reflektimin e saj në mburojë, gjë që i dha atij mundësi që të mos ngurosej prej shikimit direkt. Ky fillimisht e përdori kokën e prerë të Medusës si armë mbrojtëse apotropike dhe më pas, thonë mithet, ja dedikoi atë perëndisë Athina.
Apotropizmi (grq. apotrepo = kthej mbrapsht) është ajo që në gjuhën e popullit quhet, prishja e të marrurit në sy. Pra koka e Medusës ka përfaqësuar madje, akoma edhe sot përfaqëson, simbolin e prishjes së syrit të keq.

 Gravura e më sipërme është nxjerë prej Akoluthisë së Shën Visarionit të Larisës, pra prej Jetëshkrimit të këtij shënjtori, libër ky i shtypur më 1744 në tipografinë e Voskopojës, nën përkujdesinë e studimit letrar dhe redaktimin e Grigor Moskopolitit (Voskopojarit) ose siç jepet përsëri po në frontspis, prej Grigor Jeromonahut të Kostandinidhit.
Jetëshkrimi në fjalë kuptohet është një material me përmbajtje lëndore të thellë teologjike. Ai jep jetën e një shënjtori të ri të martirizuar në zonat vllahe, në krahun lindor të Pindit, ndërkohë kur Voskopoja ndodhet në krahun perëndimor të tij. Pra mund të themi se Shën Visarioni për Voskopojën është në një farë mase, një shënjtor lokal.
Libri në fjalë nuk ka figura por, thyerjen e monotonisë që mund të sillte së një tekst fund e krye, e bëjnë dy gjëra, Dekoracionet e gërmave të para, të fjalëve të para, nëpër pragrafë të ndryshëm dhe disa zbukurime dekorative të vendosura tek-tuk përgjatë përmbajtjes, sidomos në faqen e fundit.
Gërmat e para, në fjalët e para të paragrafeve ka rastisur që janë të ndryshme dhe, prej tyre ka si gërma që janë të përbashkëta si për alfabetin grek ashtu dhe për atë latin (p.sh., A,E,O,) por edhe gërma që janë specifike të alfabetit grek (p.sh., Π,Σ,Ω). Tek gërma A, të cilën e kemi të përsëritur dy herë shohim se zbukurimet për të dy rastet, janë të ndryshme, një herë me motive biblike të Adamit dhe Evës, (prej nga mer shkas të konturizohet gërma e parë, A-dam) dhe njëherë tjetër me ëngjëllushka (prej nga mer shkas të konturizohet gërma e parë, A- ngjeli, apo A-ngeli).
Për gërmën O, shohim se kjo është e zbukuruar me motiv nga mithi i Medusës, i Greqisë së Lashtë, dhe ky zbukurim gërme, përsëritet tre herë, pra më tepër se çdo lloj zbukurimi tjetër. Bazuar mbi këtë konstatim do të desha të bëja arsyetimet e më poshtme.
1. Skena me përmbajtje nga mithi i lashtësisë për Medusën, është gravuruar në gërma O, mbasi mendoj për arësye se kjo gërmë, lidhet me syrin (O - fthalmos, ose, O - chio), dhe syri nga ana e vet lidhet me mithin në fjalë nëpërmjet apotropizmit. Kjo gjë që tregon se në Voskopojë, të paktën, nuk kishin mendim negativ për apotropizmin. Në të kundërt, simbolin e këtij opinioni psikologjik, (pra kokën e prerë të Medusës) nuk do ta përdornin.
2. Vendosja e motiveve pagane, në librat me përmbajtje thellësisht fetare, tregon se eruditët voskopojarë kishin një farë lirie të tyren të shprehjejes intelektuale.
3. Vendosja e një motivi të tillë, presupozon se  lexuesi përveç njohjes teologjike të përmbajtjes së librit duhej, ose të njihte mithin e Medusës ose ta mësonte atë duke parë gravurën e gërmës në fjalë, apo dhe më tepër akoma, ose duhej të kishte njohuri nga bota e lashtë greke ose duhej të mësonte për të.

Nxjerre nga punimi,
... Moscopolis urbs amplissima, ...
Mozaik  shënimesh mbi Voskopojën, 103fq.
Ilia V. Ballauri

 
Lexoni gjithashtu / More Articles :

» MZ - Fernando Pessoa: Nga bota e ndjenjave të tij.

 Fernando António Nogueira de Seabra Pessoa, ose shkurt, Fernando Pessoa (1888 - 1935) konsiderohet si një nga shkrimtarët më të mëdhenj të shekullit të 20-të për gjithë botën, dhe një nga shkrimtarët më të mëdhenj portugezë për të gjitha kohërat. Ai ish një poet, një kritik, përkthyes, mendimtar, eseist, tepër elegant, i...

» MZ - Thomas Hobbes (1588 - 1679)

Kur s'ka art dhe s'ka letra, nuk ka as edhe shoqëri të qytetëruar dhe ç'ka është edhe më e keqe se gjithçka, është se, në një shoqëri të tillë, ka vetëm frikë të vazhdueshme dhe rrezik për vdekje të tmerrshme, për më tepër, jeta e njeriut në atë rast, është e vetmuar, e varfër, e shëmtuar dhe e shkurtër.

» BK/LA - Safo: Të lutem Zonjë ... - Poezi e recituar dhe e shoqëruar me muzikë.

                                      Safo: "Të lutem Zonjë ... ", Shqipëroi: Ilia V. Ballauri Reciton: Nonda KajnoTi hyjni e përjetshme, ti fronpurpurt, Afërditë,Ti bija rjetgrackë e Perëndisë, më çliro, më zgjidh,Të lutem Zonjë, m’і largo...

» BK/LA - Letrat - Poezia lirike - Këngë lotimi.

Për poezinë e më poshtme, që duket se përshkohet nga një finesë ndjenjash, përveç dy inicileve, nuk kemi asnjë të dhënë për autorin e saj. Ajo gjendet e botuar në shtypin e Korçës të vitit 1927, “Kalendari, Korça 1927”, botuese Dhori Koti, Korçë. Riprodhimi i mëposhtëm është sjellë me arkaizmin tipik të kohës siç...

» BK/N - Biologji - Poezi : Vargje kushtuar një fare.

Fara! Ky pra ish qëllimi i gjethes, për të rrënja punoi,Ky pra ish qëllimi i lulëzimit, për të lulja flërtoi,Kjo farëzë pra, është fruti i fundmë, jeta vetë,Kjo bucelëzë e çuditshme e forcës, enigmë përjetë!Për të rrënja thithi, për të burbuqi çeli dlirë,Botë, brenda botës, brenda botës, përfshirë.Kjo pra është...

Share