Pleqëria
Të dy po mplakemi,
si unë, si ti.
Vërtet,
a mendove ndonjëherë,
si është pleqëria?
Eh, syri i përgjumur,
që mbyllet përpara se nata të bjerë.
Kokë e përgjumur,
e pakrehur deri në mesditë,
dhe ec-ejake aty këtu me bastun,
brenda shtëpisë,
me porta të mbyllura.
Pleqëri do të thotë,
të mos guxosh,
në pasqyrë të shikohesh,
dhe tek librat,
tu shmangesh gërmave të vogla.
Në pleqëri,
thellohet dashuria për miqtë e vjetër dhe,
shoqëria me të rinjtë,
bëhet gjith’ e më e pa dëshiruar.
I vetmi gëzim i yni,
që na ka mbetur,
me zë të ulët,
të bashkëkuvendojmë,
si gjithmonë, unë e ti.
Po Chu-yi, (v.772-846), burrë shteti dhe poet i “periudhës së artë” Tang. Në Japoni njihet me emrin Hakkyoi. Ishte anëtar i Akademisë Hanlin. Shkrojti rreth 2800 poezi lirike por edhe erotike, të cilat i kopjonte dhe i shpërndante gjithandej vetë me qëllim që të mbeteshin të gjalla në kohë. Thuhet se ai i mbante mënd gjithë poezitë e veta dhe se ish në gjëndje të vazhdonte çdo njërën prej tyre aty ku të tjerët e harronin. Dy poema të tij relativisht të gjata janë ndër më të bukurat në letërsinë kineze, “Kënga e dhimbjes që s’mbaron” dhe “Kënga e luajtëses së flautës”. Këtu kam sjellë, shqipërimin e pozise “Pleqëria”.
Nxjerre nga: Vargje te lashta,
Shqiper: Ilia V. Ballauri,
Bot.Uegen, 2010 fq. 211 me ilustrime
Homeri mbi teorinë e marrjes së vendimeve, ose mbi zgjedhjen që duhet bërë ndërmjet dy të këqiave: Skillës dhe Haribdit.
Gjithmonë ka qënë i vështirë për tu marrë vendimi se ç’duhet zgjedhur ndërmjet dy të këqiave, prej të cilave, njëra e keqe ka një dëm relativisht të madh por të njohur (Skilla) ndërsa tjetra (Haribdi), është një e keqe e pa njohur dhe zgjedhja e saj ose mund të të çojë tek një fitore pa humbur asgjë, ose në një katastrofë të plotë.
Në një dilemë të tillë u ndodh dikur edhe Odisea dhe … sipas Homerit duhet zgjedhur Skilla. Le ta dëgjojmë. Homeri – Odisea Rapsd 12. (vargj. origj. 201 – 259)
…rruga,
ka dy shkëmbinj që dalin prej detit, të mprehtë.
Skilla
Njëri shkëmb me majën e vet arrin,
deri në qiellin e gjërë rreth së cilës,
ka një re blu në të zezë,
që asnjëherë nuk shkrihet, nuk largohet
dhe qielli atje,
as në verë dhe as në vjeshtë, nuk kthjellohet.
Gjithashtu në atë shkëmb,
nuk ka mundësi kurrë që të ngjitet a të zbresë njeri,
sikur edhe njëzet duar dhe njëzet këmbë të kish,
sepse duhet të dish,
që ai është i mprehtë, i mprehtë dhe i lëmuar,
si i lëpirë krejt
në të gjitha anët, rreth e rreth.
Në mes të këtij shkëmbi,
ka një zgavër-shpellë të errët, me nxirësirë pùsi,
që hapet,
shikon për nga veriperëndimi pra Erebùsi.
O, Odise i lavdishëm!
Në anë të këtij shkëmbi të rrezikshëm,
të duhet të drejtosh anijen.
Shpella tek shkëmbi është aq lart,
sa nga anija barkthellë,
sikur edhe harkëtari më i fortë të gjuante me hark,
shigjeta nuk mund të arrinte dot, e të futej aty.
Brenda në të,
jeton Skilla e tmerrshme që len, ulërin, s’pushon.
Zëri i saj është therës,
si i këlyshit që bushtra me sisët e veta mëkon.
Por pa dyshim
që ajo është një përbindësh i tmerrshëm
një qënie e shëmtuar,
si për njeriun, ashtu dhe për perënditë e amshuara.
Skilla ka dymbëdhjetë këmbë që nuk i duken,
si dhe gjashtë qafa të gjata që i sjell rrotull, i lëkundën.
Në çdo qafë, ka një kokë të tmerrshme
dhe tek goja, në anën e përbrëndshme,
ka tre rreshta, me dhëmbë të shumtë pra të dendur,
me vdekjen e zezë, të mbushur.
Trupi i saj, është i futur deri në mes në zgavra-shpellë
dhe jashtë mbi të tmerrshmen humnerë,
përbindëshi i frikshëm, kokat e veta nxjerr.
Prej andej,
duke kërkuar gjith’ egërsi rreth shkëmbit rrëmben,
peshq, delfinë, peshq-qenër a kafshë të mëdhaja ç’gjen,
qënie uji pra që Amfitriti, e cila me valët buçet,
i dërgon me shumicë, të kullotin në të madhin det.
Asnjë lundërtar,
nuk mburret se me anijen e vet, Skillës i shpëtoj,
sepse kjo me kokat e saja,
rrëmben këdo prej anijes me të purpurt plor.
Haribdi
Tjetri shkëmb që del prej detit Odise, do shohësh,
se është më i ulët, më i vogël
dhe ky, është afër me të parin.
Ai është aq i lartë, sa mund ta kapësh me shigjetë.
Në mes të tij, ka një fik të egër me të tilla fletë,
të cilat janë jashtëzakonisht jeshile.
Poshtë këtij fiku të egër, qëndron Haribdi e tmerrshme,
që thith e përpin brenda, ujërat e errëta,
me forca të pashtershme.
Tre herë në ditë, ujën e nxjerr, e vjell, e hedh përpjetë
dhe tre herë të tjera,
e fut, e thëthin atë, në një mënyrë shumë të shpejtë.
Të lutesh që mos të të ndodhë, të gjendesh aty pranë,
në çastin kur Haribdi, të thithë ujët me forcë të paparë,
mbasi nuk mundet që prej së keqes të të shpëtojë,
as Poseidoni që dheun tund e shkund,
sa herë që të dojë.
Prandaj, të afrohesh pranë shkëmbit të Skillës
dhe anijes t’i jepni fort,
mbasi është më mirë,
që të humbasësh gjashtë shokë, sesa të gjithë tok.”
Shqipëroi: Ilia V. Ballauri ©
Vargje te lashta erotike te koheve te faraoneve te Egjiptit.
Nxjerre nga vellimi me titull, "Vargje te lashta", Liriko - erotike, 211fq. me figura.
Pergatiti: shqiperimin, komentet, shenimet dhe kompozicionin, Ilia V. Ballauri
Botuese UEGEN, 2010. Tirane:
Ne kete antologji me vargje lirike dhe erotike nga bota e lashtë, perfshihen:
Egjipti i Faraonëve, (Papirus Harris, Papirus Turin, Papirus Chester Beaty, etj.)
Maorë të Spanjës dhe Afrikës veriperëndimore (‘Kopshti i përkëdheljeve’)
India Sanskrite, (Bartrihari, Dadini, Narmakirti, Lakshmintar, Panini, etj.)
Koha e perandorëve kinezë, (Li Bo, Bai Ju Yi, Wang Wei, Lo Yin, etj.)
Koha e perandorëve japonezë, (Antologjia Kokinshu:‘Vargje të shkrojtura në ujë’,Ono no Komachi, Shei Shanagun: ‘Libri i jastëkut’)
1
Shega e kopshtit, tregon, pëshpërit:
Si farëzat e mia, ç’do dhëmb i shndrit,
dy gjinj të ngritur, të bukur, gjinjshegë,
keq t’i këputësh, më keq, t’i lesh në degë!
2
Shega e kopshtit, flet e flet plot maraz:
Nën hijen time, fshihen gjith gaz,
qeshin lodrojnë, dashuri përthithur,
të dehur, ver’ shege, pijn’ të uritur.
3
Shega e kopshtit, flet, thërret e ankohet:
Kur vjen pastaj vjeshta, e gjethi rrëzohet,
largohen më lenë, me kokë mënjanë,
dhe pres, të ik’ koha, një vit i paanë.
4
Shega e kopshtit, flet dhe krenohet:
Ta din’ se me shegën kurkush s’krahasohet,
jam mbret dhe në kopsht, njësh më thërresin,
lulkuqet e shegës, çelin, stina nuk presin.
5
Shega e kopshtit, flet fort e hidhëruar:
Strehë nesër do duan, për tu dashuruar,
Por ta din’, se gojën do hap dhe do flas,
“Po puthen, po puthen!” fort do thërras.
Shqiperoi: Ilia V. Ballauri ©
 Për herë të parë, nuk ka qënë njeriu por perënditë që kanë dashuruar vjedhurazi duke shkelur besën bashkëshortore, kështu thonë mithet dhe kështu thotë Homeri, tek rapsodia e 8-të e Odisesë.
Perëndia e bukurisë femërore, e dashurisë, e të shtriturit në shtrat, Afërdita (ose Venusi, për latinët), e pa përmbajtur për aktet erotike, ishte martuar me perëndinë e zjarrit, e artit të punimit të metaleve, me mjeshtrin e çalë me krahë të forta dhe këmbë të shtrembëra, pra me Hefestin (ose Vullkanin, për latinët).
Kjo hyjneshë e joshur prej perëndisë së luftës, Arit (Marsit, për latinët), prej bukurisë së trupit të tij, forcës, burrërisë, dhe ky, i çmëndur nga trajtat e saj, zjarri epshor që ajo rrezatonte, vendosin pra të dy të shtrihen fshehurazi, në shtrat. Afërdita pra të shkelë besën bashkëshortore dhe Ari, të pushtohej me gruan e tjetrit.
Dhe tek ishin zhveshur dhe përqafuar, të perënduar në botën e kënaqësive, ja sesi u zunë në flagrancë prej Hefestit.
Këtë ngjarje tek eposi i Odisesë, e këndon me lirë një rapsod tek pallati i Nausikës, ku ishte i ftuar Odisea. Le ta dëgjojmë.
Perëndia Hefest zë me rrjeta Afërditën,
bashkëshorten e vet,
tek dashuronte fshehtazi me perëndinë Ari.
8/7 (vargj. origj. 266 – 298)
Dhe ja rapsodi, filloi ligjërimin e këndshëm duke i kënduar,
dashurisë mes Arit dhe Afërditës kurorëbukur,
ngjarjet me lirë duke i shoqëruar,
kur këta, vjedhurazi u shtrinë për herë të parë, u shtrënguan,
në krahët e njëri tjetrit u pushtuan,
aty, tek pallatet e Hefestit.
Shumë dhurata ofroi Ari,
për t’ia arritur qëllimit, për të bërë qejf,
për të çnderuar shtratin, e Hefestit mbret.
Por Dielli që si shpëton gjë, që shikon gjithandej, gjithçka,
menjëherë sa i pa,
të shtrihen të papërmbajtur, fshehurazi të dy bashkë,
ia dërgoi Hefestit, të rëndën, të hidhurën mandatë.
Kur ky mësoi këtë lajm të tmerrshëm, të shëmtuar,
vendosi të hakmerrej rëndë
dhe shkoi në atelienë e tij, plane të këqia në mëndje duke bluar.
Nxori dhe vuri një kudhër masive,
mbi bangon ku punonte përditë,
dhe filloi aty të sajojë rrjeta-kapëse të forta,
që nuk çaheshin,
nuk shqyheshin dot, që çdo force i duronin, pa frikë.
Dhe pasi kurthin kështu përgatiti,
i tërbuar prej marazit, zëmërimit për Arin, më nuk priti,
por shkoi në dhomën, ku gjendej shtrati i fjetjeve bashkëshortore
dhe ngriti,
shtroi këtu tek këmbët dhe në vende të tjera, rrjeta të tilla rrethore.
Ngriti shumë rrjeta-gracka, duke varur edhe sipër mbi shtrat,
të holla këto sa fijet e merimagës,
që nuk i dallonin dot, as nga afër, as nga larg,
as sytë e perëndive të amëshuara,
aq me djallëzi dhe finesë, ishin të punuara.
Kështu mbasi shtroi rreth shtratit gjithë kurthin e vet,
bëri sikur gjoja iku,
në Limnosin e bukur, të cilin e desh më tepër se çdo qytet.
Ndërkaq nga ana tjetër edhe Ari me të artat, të luftës paisje,
i ruhej me kujdes dhe priste.
Ky menjëherë sa mori vesh,
se u largua prej shtëpie Hefesti, ky mjeshtër i paarritshëm,
mendoi se i erdhi çasti i volitshëm,
dhe ja, i përfshirë prej pasionit,
zjarrit që Afërditë-Kithera kurorëbukur, ia ndizte gjithë epsh,
rendi të futej në dhomën, e perëndisë Hefest.
Hyjnesha aty,
sapo ish kthyer prej birit të Kronit, Zeusit kryeperëndi
dhe rinte e ngrehur, gjithë joshje në pritmëni.
Ari duke hyrë, e kapi për dore dhe i tha:
“E dashur, eja të shkojmë të shtrihemi në shtrat,
Hefesti nuk është, me siguri do të shkonte larg,
në Limnos, tek zë-ashëprit Sintianë.”
Kështu i tha ai, perëndeshës që digjej gjithë dëshirë,
me të në shtrat, për tu shtrirë.
U shtrinë dhe me njëri tjetrin u pushtuan,
por rrjetat-gracka të perëndisë qëllimthellë, vepruan
dhe i lidhën, trupat e tyre të kolmë.
Nuk mundnin dot,
prej tyre të çliroheshin, nuk kishin ku të shkonin,
nuk mundeshin dot as të lëviznin,
nuk kishin asnjë mundësi të shpëtonin,
dhe kështu e kuptuan, se ishin zënë në grackë.
Shqipëroi: Ilia V. Ballauri ©
Ari dhe Afërdita në rrjetën e Hefestit.
Alexandre Charles Guillemot, 1827.
Në mitologjinë indiane, Tvastri, ose siç quhet ndryshe, Visvakarma, është artizani dhe arkitekti i perëndive, njësoj si dhe Hefesti apo Vullkani, për të dymbëdhjetë perënditë e Olimpit. Ambientet hyjnore të perëndive indiane ishin krijuar prej tij, dhe njëkohësisht perënditë e luftës, farkëtimin e armëve të veçanta që ato kishin, ia dedikonin mjeshtërisë së Tvastrit. Gjithashtu, ai mprihte sopatën prej hekuri të Brahmanaspatit (Agnit) dhe njëkohësisht po ai, rrihte e farkëtonte shkrepëtimat dhe vetëtimat e Indras. Ai krijoi botën dhe gjithçka që ndodhet në të dhe po ai, është mbrojtësi i gjithë krijesave të veta. Ndërkaq Tvastri ishte njëkohësisht i lidhur fort edhe me njerëzit. Ishte ai, që krijoi burrin dhe po ai krijoi edhe gruan, duke i bekuar këta që të martoheshin, të bashkoheshin dhe të sillnin mbi dhè pasardhësit e tyre. (1)
Mithet thonë se kur mjeshtri, Tvastri krijoi burrin, mendoi: - “Më duhet që tani të krijoj sa më shpejt edhe gruan, mbasi vetëm kështu, puna ime do të jetë e plotë, e kompletuar.”
Dhe vërtet, pasi kaloi ndërmënd materialet me të cilat pat krijuar burrin, vështroi pastaj mirë materialet që kish dhe:
Mori,
rrumbullakësinë e hënës së plotë,
përdredhjet e bimëve kacavjerrëse,
ganxhëzat e degës së pjerrgullës,
dridhjen e barit të gjelbër të luadheve,
përkuljen e kallamit,
butësinë e petaleve të luleve,
lehtësinë e gjetheve,
shikimin e shpejtë të sorkadhes,
zellin për punë si të bletës,
kënaqësinë që sjellin rrezet e diellit,
lotët që bien prej reve,
paqëndrueshmërinë e erës,
ndrojtjen e lepurit,
kryeneçësinë e ngricës,
dinakërinë e krillës,
fortësinë e diamantit,
ëmbëlsinë e mjaltit,
egërsinë e tigrit,
shkëlqimin përflakës të zjarrit,
freskinë e borës,
si dhe të tjera të mira dhe të këqia të tilla të rralla,
dhe me to, krijoi gruan, që t’i bëjë shoqëri burrit. (2)
Nxjerrë dhe shqipëruar prej Ilia V. Ballauri:
1) Hindu Mythology, Vedic and Puranic,
kap.9-të, nga W.J. Wilkins, [Calcutta1900],
2) Oi laoi milane,
Ekdh. Astrapi, nga A. Papas [Athinë, 2010] fq. 253,4.
Â
Dikur, gjithë lecka veshur,
Shtrënguar trupit, për të qeshur,
Vëthë druri, i vareshin veshit,
Fukarallëk, që dukej sheshit.
Prej mburoje, shum’ të vjetër,
Kish nxjerrë, lëkurë të djegur,
Brez për mezin, e kish bërë,
Dhe me të, një jet’ të tërë.
Miqësi, kish me furrxhesa,
Me zuzare, jabanxhesa,
Ky pra, që po dëgjoni,
Ish zotni, Qir’ Artemoni.
Read more...
Pasi prej magmës, brëndësisë më të parë,
qindra miliona vjet më parë,
shkëmbinjtë e murrmë, ultrabazikë,
shpërthyen në sipërfaqe për të dalë,
për të krijuar male, si mali që qyteti ynë mban mbi krahë,
këtu,
rrëzë sipërfaqeve të tyre, “lëkurë elefanti”,
siç i cilëson, nobelisti poet,
pati det.
Jeta që brenda në ujë, në ato ditë të largëta zhvillohej,
shënjat e veta do të linte, do të ngurtësohej.
Peshq, krustace, molusqe,
qënie deti të lashta, nga më të ndryshmet,
mbetën aty të petrifikuara,
për të dëshmuar.
Një të tillë gur,
në oborrin e vjetër të shtëpisë sonë, ende e kemi të shtruar,
me një fosilie – molusku mbi të, të ngurtësuar.
Si fëmijë dikur,
aty tek ajo guaskë molusku, humbja, harrohesha orë të tëra,
dhe pyesja,
si, qysh, kish qënë ajo,
kurioz, për të mësuar sa më tepër gjëra.
Vitet shkuan, rrodhën tashmë, një jetë e gjitha fluturoj,
por,
sa herë që shkel në prag të shtëpisë,
është e pamundur që atë molusk të ngurtësuar të mos e shikoj,
dhe për disa çaste përsëri mbi të, si dikur të harrohem, të nostalgoj.
Vërtet,
që janë fiksuar në atë molusk, kohët që vite më parë rridhnin,
por aty, tek ai,
në ato vijëzime të tij, gjith’ simetri,
janë ngurtësuar tashmë edhe orët e fëmijërisë sime,
thirrjet e nënës, Ili!... Ili!... Eja brenda se ke mësime!
janë ngurtësuar çastet e lumtura kur ne vraponim,
ne, një tufë me fëmijë çapkënë, që harbonim,
dhe gjith’ gëzim,
“ta lashë!!!”, “ta lashë!!!”, fort bërtisnim,
teksa me njëri tjetrin loznim, njëri tjetrin ndiqnim.
Ilia V. Ballauri,
Duke u gdhirë, 17, 18/8/
dhe muzg, 24/8/2013.
Nuk ka më kuptim,
të thuash: “Jetë qeni!”
mendoja,
një ditë tek shikoja,
qentë, që para portës së shtëpisë na kalojnë,
qentë, që në lagjen tonë banojnë.
Këtu tek ne, qentë anekënd,
si në Wonderland,
shëtisin të larë, të pastër si drita, qimengrehur,
shpesh me pallto, papion, a në kokë fjongo, stil Barbie cullufekrehur,
si qeni Rudolf, fjala vjen, që pashë dje,
tek ecte, para portës tonë më nge.
Më erdhi për të zili,
a më mirë t’ua them hapur, më lindi për atë qen, një cmirë,
sidomos kur pashë, sesi ky qen tërhiqte pas, të zotin e vet të mirë,
i cili, me bermuda, lesh pakrehur, sy palarë,
ngritur prej shtëpie aron-aron,
sepse, qeni duhej nxjerrë për nevojën e parë,
me letra, celofane nëpër duar, mbushur, ngarkuar,
gjith’ shqetësim, por i duruar,
gati nevojën e qenit priste, si njeri i qytetëruar.
-Mirëmëngjes!- i thashë të zotit dje,
-Ç’thotë Zonja?-
dhe me kokë i tregova qenin e tij, që pranë portës nuhatte më nge.
Bah!
Ai, ç’të shikoje, i mërzitur, i ofenduar, i fyer sa s’ka,
më pa shtrembër, as mirëmëngjes s’më tha.
-Nuk është Zonjë, zotëri, shikoje mirë,
është Zotni, Rudolf e quajnë! -
Dhe morri pastaj, me vrap tatëpjetë,
sepse Rudolfi shkoj gjetkë të nuasë, të ngrerë këmbën përpjetë,
të marrë vesh, se kush më parë andej pat kaluar,
“të lexojë” gazetën e qenërve, që këta e botojnë duke e lëshuar,
atë,
anë e kënd,
tek ne, këtu në Wonderland.
Ilia V. Ballauri,
duke zbardhur ditët,
7/7/ dhe 8/7/, 2013.
A e dini se kush i pari njofton, jep kushtrimin e zgjimit,
të ditës tjetër, fillimin,
në një qytet me dy milion banorë,
qytet që s’fle njëzet e katër orë,
qytet i madh ky, pa fund, që nuk çlodhet, nuk qetësohet,
që veç dremit për disa çaste dhe pastaj,
nis ditën e re dhe përsëri vrapon, nxitohet e nxitohet?
Ja!
Aty mes dritave, makinave, betonit, konsumit, reklamave pa fund,
mes semaforëve hap e mbyll, pub-eve të mesnatës,
frenove të befasishme, aty ku dëgjohet - Okay - gjithkund,
vitrinave Benetton, Oliver, bar-pjanove monotonë të dremitur nën blous,
aty ku gishtat prekin e veç prekin celularët me touch,
aty ku tashmë, është çoroditur gjthçka dhe gjithkush,
e pra,
edhe aty, si dhe dikur, zgjimin na i thotë përsëri,
një këndez,
që s’di sesi është gjendur, se ku ndodhet,
por që e dëgjoj të këndojë, ki ki ki, çdo mëngjez,
me përpikmëri,
krenar dhe i çkujdesur këngën e tij,
thuajse nuk rron në këtë det lëvizjeje që gjithçka e bluan, e përcjell,
thuajse është në përrallën e vet me gjysmagjel,
thuajse kërkon, ngul këmbën në të tijën, sikur do të na thotë,
- Ç’na i ndërruat më këtë ditë! Ç’na i bëtë kështu këtë botë! -
thuajse për atë edhe tani,
ligjet e fshatit vazhdojnë, janë ende në fuqi.
Ilia V. Ballauri,
duke zbardhur dita,
6/7/2013.
Konstandin Kavafi, lindi dhe vdiq në të njëjtin qytet, në Aleksandri të Egjiptit (1863 – 1933). Lindi dhe vdiq në të njëjtën ditë më 29 prill. Ishte fëmija i nëntë i Petro Kavafit, tregëtarit të madh të pambukut, në Egjipt i cili origjinonte në thellësi prej një familjeje të vjetër greke bizantine nga Kostandinopoja. Kavafi konsiderohet si njëri prej poetëve më të mëdhenj të Evropës, në kapërxyell të të dy shekujve, konsiderohet gjithashtu si një fizionomi paralele e Fernando Pessoas. Gjithë vepra e tij janë vetëm 154 poezi të botuara dhe rreth dhjetë të tilla të tjera të pabotuara. Kavafi vlerësohet si mjeshtër i shkëlqyer për përdorimin prozaik të metaforave, për imagjinatën e përsosur historike, për finesën estetike, etj. Nga vargjet e tij kam sjellë këtu, të shqipëruar, poezinë e shkurtër, të njohur në mbarë botën, të titulluar “Qirinjtë”, e cila konsiderohet si një kryevepër për të gjitha kohët.
Qirinjtë
Ditët e së ardhmes, ditët pra që vijnë,
një rresht qirinjsh të ndezur,
përpara na qëndrojnë,
të artë, të nxehtë, qirinj të gjallë.
Ditët që shkuan, mbeten prapa,
një rresht i dhimbshëm qirinj të shuar,
qirinj të ftohtë, të shkrirë, të krusur.
Më të afërmit, akoma nxjerrin tym.
Nuk i shoh dot,
pamje që më këput shpirtin,
kujtimi i dritës së tyre më trishton.
Të ndezurit qirinj që kam përpara veç shoh.
Kokën prapa, jo, nuk dua ta kthej,
dhe bën vaki i shoh, këta qirinj, kam frikë.
Sa shpejt që zgjatet i errëti rresht,
të shuajturit qirinj sa shpejt që shtohen.
v. 1899
Shqipëroi: Ilia V. Ballauri
Jo vajza e fshatit nuk ka fort magji,
Të fitojë zemrën nuk ësht’ lozonjare,
Veshur fshatçe, as të sillet nuk di,
S’di si thithen vështrimet tinzare.
Read more...
Fausto Melotti (1901 - 1986), skulptor i madh italian, i shekullit të 20-të, njëri prej përfaqësuesve më të mëdhenj të artit modern në Itali, u bë i njohur në vëndin e vet në një moshë relativisht të madhe, pasi ai kish mbushur të pesëdhjetat, madje vlerësimi i plotë për të u bë në vitet, ‘70, ‘80.I njohur fillimisht jashtë, në Paris, Berlin, Bernë e gjetkë, ai shtriu në skulpturë, rrymën e nisur prej Klee dhe Kadinski në pikturë.
Read more...
Përse m’i përbuz të dobtat flokë,
të mplakura, bërë gërshet me zor në kokë?
Përse,
m’i përbuz sytë që prej lotëve më janë zbutur,
më janë tretur, më janë errur, më janë futur?
Eh, këto pra lulëzojnë tani, me dhimbjen time,
tallen, më përqeshin, ushqehen me shqetsimet.
Ato janë shënja të plagëve, të shigjetave, të goditjeve,
janë frut i pagjumësisë, i ankthit, i kllapitjeve.
Read more...
Qershia është një nga mrekullitë e botës së bimëve.
Bukuria e kësaj peme qëndron tek të gjitha, tek fruti, tek lëngu, tek lulja, tek aroma, tek shija, tek ngjyra, tek druri i saj i çmuar, tek lëvorja e saj e argjëndtë, madje edhe fjala qershi është një ndër fjalët më të bukura që ka gjuha shqipe (mendoj unë). Për qershinë është shkruajtur vazhdimisht dhe në të gjitha kohërat. Japonezët mendojnë se qershitë e tyre (lat. Prunus serrulata) që ata i quajnë sakura, lulëzojnë më bukur se gjthçka mbi dhè. Ata magjepsen, dehen, nga lulëzimi i bekuar i kësaj peme, madje kopshte qershish që lulëzojnë në gjthë bukurinë e vet, diaspora japoneze ka ndërtuar gjithandej nëpër botë, në Australi, në Amerikë, në Brazil, në Gjermani, në Kanada madje edhe në Turqi.
Për qershinë është shkruar shumë në shekuj dhe kudo, megjithatë një ndër poezitë më të bukura për këtë pemë të veçantë, është ajo e Robert Graves, e titulluar Cherry – Time. Robert Graves (1895 – 1985), poet, novelist, përkthyes, studiues, klasicist, një ndër helenistët dhe mitologët më të shuqar të të gjitha kohërave, me një jetë krijuese shumë të pasur, i njohur si poet i përkryer veçanërisht për periudhën e luftës së parë botërore, na ka dhënë më 1918, edhe poezinë e bukur Cherry – Time, që në kohë pastaj u shoqërua me melodi dhe sot këndohet me dëshirë gjithandej.
Më poshtë kam sjellë një shqipërimin tim të lirë (I.V.B.), bazuar tek vargjet e R. Graves.
Koha e Vjeljes së Qershisë
I
Qershitë e mbrëmjes jan’ më të pjekura,
se të mesditës në diell’ të mbledhura,
paçka se këto janë grumbulluar,
me fyell dhe duke kënduar.
Gëzuar të gjithëve gëzuar,
Read more...
Bai Ju Yi ose Po Chu-yi, (v. 772-846), ishte burrë shteti dhe poet kinez, i “periudhës së artë” Tang, anëtar i Akademisë Hanlin. Shkrojti rreth 2800 poezi lirike por edhe erotike, të cilat i kopjonte dhe i shpërndante gjithandej vetë me qëllim që të mbeteshin të gjalla në kohë. Thuhet se ai i mbante mënd gjithë poezitë e veta dhe se ish në gjëndje të vazhdonte çdonjërën prej tyre aty ku të tjerët e harronin. Në kohën kur ai jetoi, filloi të parandjejë shënja të një farë rënie të periudhës së artë të poezisë dhe jetës kineze, dhe Bay Ju Yi, i shprente këto parandjenja profetike, të realitetit të jetës së përditshme, nëpërmjet mesazheve morale. Në këtë pikë sipas punimit “Krijimi poetik gjatë periudhës Tang”, nxjerrë nga: “The Tang Poets” Frederick Turner, ai mund të krahasohet me novelistët e mëdhenj romantikë si Balzaku, Tolstoi dhe Dikensi ose me piktorë si Millet dhe Van Gogh, apo me dramatistë si Bertold Brehti, etj.
Read more...
Mbi garat sportive të zhvilluara 3196 vjet më përpara, sesa Olimpiada e vitit 2012, që u zhvillua aq bukur në Londër.
(Nxjerrë prej Iliadës së Homerit.)
Olimpiada më e fundit, më moderne që u zhvillua në Londër dhe që ishte kaq e bukur dhe kaq madhështore, të gjithëve na ka mrekulluar. Të mos e fsheh, mua më emocionoi së tepërmi ethiopiania Tiki Gilana, fituesja e marathonës për femra. Hapi i saj prej gazele, freskia, krenaria, fisnikëria, qëndresa, bukuria, thjeshtësia dhe sidomos vullneti për të fituar dhe për të nderuar kombin e saj të varfër, qenë për tu admiruar.
Ndërkaq, teksa ndokush sheh në vazhdim të tilla lojëra e gara, si dhe lojëra të tjera të shumta dhe të shumllojta, mendon për madhështinë e shpirtit të njeriut, dhe thotë me vete:
Si pra, njeriut i pati lindur ideja për të krijuar lodra të tilla?Sot është e panjohur se si dhe kur, njeriu mendoi që të zhvillojë gara për të matur aftësitë e ndryshme të tij. I pari që përshkruan lojëra atletike është Homeri, tek Iliada por, teksa lexon vargjet e tij, kupton se në to, zhvillimi i lodrave që përshkruan ai, nuk merr fillesën në çastin historik që ai përshkruan, përkundrazi edhe Homeri na i përshkruan ato lodra, si një procedurë tashmë të institucionalizuar, pra të njohur edhe shumë kohë më parë sesa koha, kur këto zhvillohen tek vargjet e Iliadës, pra edhe më përpara sesa Lufta e madhe e Trojës.Pavarësisht, këtu po sjell përshkrimin më të parë të bërë ndonjëherë, për lodrat atletike të zhvilluara prej njeriut, të nxjerrë nga Homeri.*Pak kohë përpara se të binte Troja, pra kur muret e saj ishin ende të fuqishëm, aty jashtë në fushbetejë, përpara syve të të rrethuarve që shikonin nga bedenat, Akili dhe Akejtë ngritën një stivë të madhe me dru, njëqind këmbë të gjërë dhe një qind këmbë të gjatë, na thotë Homeri tek Iliada dhe në majë të saj, për ta nderuar, hipën trupin e Patroklit të vdekur të cilin, ushtarët me në krye Akilin pasi e mbuluan me flokët e tyre të prera si dhe me dhjamin e demave të therur aty për kurban, dhe pasi e rrethuan edhe me kufomat e dymbëdhjetë djemve fisnikë trojanë të therur vetë me dorën e Akilit për shpagim, i vunë zjarrin këtij timbi madhështor.
Read more...
Unë që jam rritur jetim, që pata një baba të sëmurë në shtrat qysh kur isha 7 vjet dhe që mbeta edhe pa të në moshën 11 vjet, mund të them se një nga çastet më të vështirë të asaj fëmijërie tepër të rëndë, ka qënë kur, teksa loznim në rrugë, ndodhte që ndonjë i rritur, siç ishim grup me pantallona të shkurtëra dhe me top në dorë, na pyeste, siç dhe pyesnin në ato kohë, i kujt je dhe ku të punon babi. Kjo pyetje, për mua që nuk kisha baba ishte shumë e rëndë. Edhe sot e kujtoj sesa ngushtë ndodhesha në një çast të tillë. Akoma edhe sot e ndjej në shpirt brengën dhe mundimin e kësaj pyetjeje. Ç’të thesha, që s’kam baba, pse, si, kush, kur, cili, qysh, … të gjithë pastaj shokët harroheshin dhe unë mbetesha viktima e pyetjeve pa fund. Mbaj mënd se pyetjeve të tilla therëse, ju përgjigjesha me zë të mekur, kokulur, i skuqur dhe i turpëruar, i zënë në faj, gati thuajse duke qarë, etj., ndërsa shumë herë të tjera, largohesha dhe shkoja mënjanë duke pranuar vetminë.
Read more...
Fernando António Nogueira de Seabra Pessoa, ose shkurt, Fernando Pessoa (1888 - 1935) konsiderohet si një nga shkrimtarët më të mëdhenj të shekullit të 20-të për gjithë botën, dhe një nga shkrimtarët më të mëdhenj portugezë për të gjitha kohërat. Ai ish një poet, një kritik, përkthyes, mendimtar, eseist, tepër elegant, i thellë, misterioz, filozofik, i kuptueshëm e i pakuptueshëm dhe admirohet sot veçanërisht, në të gjithë botën.
Ja disa copëza nga bota e tij shpirtërore.
*
….
A ka një lule vërtet bukuri?
A ka një frut vërtet bukuri?
Jo! Këto kanë vetëm formë dhe ngjyrë.
Dhe ekzistencë.
Bukuria është emri i një diçkaje që nuk ekziston,
është ajo që unë mendoj, për shkak të kënaqësisë që ndjej.
….
*
Lehtë, lehtë, shumë lehtë,
shumë lehtë vjen këtu një fllad,
dhe po ashtu lehtë kalon.
Ndërsa unë,
unë, nuk di seç mendoj në këtë çast,
madje as nuk dua që ta di.
*
Si njerëz që jemi, jemi që të gjithë qënie të vdekshme, por me një kohëzgjatje jetese të përcaktuar. ÂÂÂ Kush më të gjatë dhe kush më të shkurtër. Disa vdesin kur vdesin, disa të tjerë jetojnë diçka më tepër në kujtesën e të tjerëve, të atyre pra që i njohën ose të të dashurve të tyre, disa të tjerë mbeten në kujtesën e kombit të vet, disa të tjerë ja dalin mbanë të jetojnë në mbarë epokën e qytetërimit kur jetuan dhe janë fare pak ata, që kapin nga njëri skaj në skajin tjetër rrymat e qytetërimeve të ndryshme.
Read more...
… Kur fryn era, për ata që jetojnë me pyllin, çdo lloj druri pyjor, ka zërin e vet, ashtu siç ka edhe individualitetin e vet. Teksa fryn dhe drurët i përshkon era, bredhat ngashërojnë, vajtojnë dhe rënkojnë, jo më pak sesa dhe shkëmbi; drunjtë e frashërit fërshëllejnë mes drithërimave, ndërsa ahet, duke ngritur dhe duke ulur degët e tyre të sheshta, shushurijnë. Kështu pra edhe era e dimrit e cila fryn dhe rrëzon gjethet e pemëve, nuk prish, nuk e dëmton, individualitetin e tyre…
Shqipëroi: Ilia V. Ballauri
Thomas Hardi
(1840 -1928)
tek: Under the greenwood tree
v. 1872
… Dhe kështu, foshnja-Jezu qëndroi,
në gjunjë të nënës së dashur Mari,
çdo lule ngriti kokën, Zotin vështroi,
çdo yll, uli sytë dhe pa në tokë, Perëndinë-Njeri …
G. K. Chesterton
(1874-1936)
*
“Pemët filluan të pëshpërisnin, ndërsa era filloi të pështjellohet,
dhe atë mëngjes të egër të marsit, dëgjova,
sesi shpirti im, prej tyre joshej, kërkohej.”
Alfred Lord Tennyson
(1808-1892)
Read more...
|
Për qershinë është shkruar shumë në shekuj dhe kudo, megjithatë një ndër poezitë më të bukura për këtë pemë të veçantë, është ajo e Robert Graves, e titulluar Cherry – Time. Robert Graves (1895 – 1985), poet, novelist, përkthyes, studiues, klasicist, një ndër helenistët dhe mitologët më të shuqar të të gjitha kohërave, me një jetë krijuese shumë të pasur, i njohur si poet i përkryer veçanërisht për periudhën e luftës së parë botërore, na ka dhënë më 1918, edhe poezinë e bukur Cherry – Time, që në kohë pastaj u shoqërua me melodi dhe sot këndohet me dëshirë gjithandej. 
Fernando António Nogueira de Seabra Pessoa, ose shkurt, Fernando Pessoa (1888 - 1935) konsiderohet si një nga shkrimtarët më të mëdhenj të shekullit të 20-të për gjithë botën, dhe një nga shkrimtarët më të mëdhenj portugezë për të gjitha kohërat. Ai ish një poet, një kritik, përkthyes, mendimtar, eseist, tepër elegant, i thellë, misterioz, filozofik, i kuptueshëm e i pakuptueshëm dhe admirohet sot veçanërisht, në të gjithë botën.
