Fjala e Baronit S. Sina prej Voskopoje përpara akademikëve dhe shkencëtarëve hungarezë.

  “Të nderuar anëtarë të shoqatës hungareze të shkencëtarëve.

 “Dija është forcë, forcë prej së cilës, nga njëra anë falë kërkimeve dhe sukseseve burojnë arritje gjithnjë e më të mëdha mbi Botën jo shpirtërore të Natyrës duke kapur këtu mënyrat e ndërtimit dhe funksionimit të saj dhe nga ana tjetër, dija duke shkrirë me ngadalë si zjarr ndriçues edhe errësirën e padijes dhe të paragjykimeve në Botën shpirtërore dhe atë morale, do të sjellë si rrjedhojë, zhvillimin e mendimit dhe fisnikërimin e zemrës, dhe njëherazi, do të sjellë kuptimin dhe dashurimin e së Vërtetës, duke shëruar kështu frikërat prej të cilave vuajnë mangësitë e shoqërisë, duke e ngritur në këtë mënyrë njeriun, kombin por edhe  natyrën humane, në përsosmëri dhe mbarësi, frute këto të cilat Krijuesi bujar i pati parasysh t’ua dhurojë qënieve të tij me intelekt mbi dhe, në qoftë se këta mund dhe duan, t’i përdorin me urtësi, aftësitë që Ai u fali. Duke dashur të kontribuoj në pasurimin e këtij institucioni fisnik dhe me qëllim që Akademia të ketë strehën e vet ashtu si i meriton, ofroj tetëdhjetmijë fjorinta me kushtet që përmënden në aktin themelues  që bashkangjitet. Dëshiroj që ky kontribut të pranohet me kënaqësi nga Shoqata jonë e ndritur, me dëshirën e nxehtë time që veprat e këtij institucioni shkencor të kthehen në sukseset më të mëdha, në begati të kombit.

Kjo është edhe arsyeja që kombet e qytetëruara, i kanë konsideruar dhe i konsiderojnë gjithmonë të një vëmendjeje dhe të një kujdesi të veçantë, entet dhe institucionet që hapin dhe shtrojnë rrugën e shkencave. Këtu futet edhe Akademia Hungareze e cila u themelua me  konsensusin dhe kontributin e dashamirësve të kombit, patriotëve të nderuar dhe bojarëve të mençur, aktin e shkruar të së cilës, pati mirësinë ta miratojë plot interes perandori."

Vjenë 14 gusht 1858.

Shoqatës tonë të shquar,
shërbëtori i zellshëm,
Baroni Simon Sina”                          

****

Shënim: Pas vendosjes dhe fitores së vitit 895 si dhe krijimit të shtetit maxhar në vitin 1000, në historinë e popullit hungarez dallohen disa momente kyçe si, Hungaria mesjetare (XI – XIV), Hungaria turke, Hungaria austriake, Shekulli i Reformave (gjysma I-rë e shek. 19-të), Revolucioni i 1848-ës dhe lufta për liri, shteti dualist i viteve 1870, Lufta e I-ë, Lufta e II-të botërore, Revolucioni antikomunist i 1956-ës dhe sot, postkomunizmi.
Gjatë shekullit të reformave (gjysma I-rë e shek. 19-të), ndodhi zgjimi i shpirtit kombëtar hungarez, shpirt ky që me trishtim, ballafaqohej me gjëndjen e mjeruar të vëndit. Dilte nevoja urgjente për emancipim, përparim dhe përmbledhjen e forcave të kombit. Si pika referuese të rimëkëmbjes në këtë periudhë konsiderohen: themelimi i Akademisë së Shkencave të Hungarisë, i Muzeumit Kombëtar, ndërtimi i linjës hekurudhore Budapest-Vac dhe ndërtimi i Urës së Varur që lidhi Budën me Pestin.
Të katër këto vepra janë të lidhura ngushtë edhe me kontributin e pamohueshëm dhe fisnik të diasporës voskopojare në zonat danubiane.
Në foto, Akademia e shkencave dhe Ura e Varur, dy vepra të cilat u financuan kryesisht prej baronëve Sina, të cilët në këtë kohë mbanin akoma lidhje shpirtërore me Voskopojën dhe Korçën. Ata mbanin akoma në zotërim, në shënjë kujtimi të lidhjes së tyre me këto vënde një truall në Voskopojë, një dyqan në Korçë dhe një mulli diku, për nga ana e Dishnicës.

Më poshtë jepet një foto e rrugës Sina, që e kam marrë në verën e vitit 2013, në Voskopojë.