Korça Encyclopedica Nr.5

Korça Encyclopedica (KE), është një revistë periodike, me karakter enciklopedik të dhënash, kulturor dhe edukativ. Të dhënat që jepen këtu, nuk kanë vlerë dhe forcë ligjore dhe nuk mund të përdoren për zgjidhje problemesh e konfliktesh të çfarëdo lloji qofshin. Revista, nuk bën politikë, nuk bën propagandë dhe nuk bën reklamë, për asgjë. Revista dhe botuesi, dr. Ilia V. Ballauri, ruajnë të drejtën e Copyright, ©.

KE5 - Titujt e artikujve

1. Teksti i plotë i këngës së vjetër karakteristike korçare, me titull, “Muaj i Majit”.
2. Mbi përdorimin dikur në Korçë të fjalës “njëshkë”, për të shprehur gjëndjen superlative.
3. Lumi i Devollit
4. Ashikët (vazhdon nga numrat e kaluar). Teoria e probabilitetit tek lojërat me to.
5. Fshati Plasë, një përshkrim që i takon afrs. vitit 1830.
6. Lindja dhe perëndimi i diellit. Agimi dhe muzgu i mbrëmjes për Korçën.
7. Diagrama astronomike e rrugës apo e ecurisë (e kurbës) së lëvizjes së diellit për Korçën.
8. Pikat postare në trojet e qarkut të Korçës, nga viti 1912 deri në vitin 1940.
9. Starova
10. Termi kooperativë dhe disa lloje të përdorimit të tij tek ne, gjatë gjysmës së dytë të shek. 20-të.
11. Mbi lëndët e vitit të katërt të gjimnazit, fundi i shek.19-të (afrs. vitet 1880 – 1890).
12. Ftonjtë e Korçës.
13. Reçeli i ftoit
14. Mish viçi me ftonj.
15. Zona e Oparit në fillim të shek 19-të, një përshkrim i vitit 1830.
16. Popullata e Oparit rreth vitit 1890.
17. Buka e quajtur “pllakë”.
18. Agjensitë e emigrimit në Korçë, më 1911.
19. Belushka.
20. Tregëtarët e lëndës së drurit në Korçë më 1911.

KE5/21 - Disa parametra të pastërtisë së qytetit të Korçës për vitin 2005.

Lexojeni të plotë tek KE5/21.

KE5/28 - Mbi kodrat në lindje mbi qytetin e Korçës.

Një përshkrim i fundit të shek të 19-të:

“… Këto [kodra] kanë lartësinë deri 100m dhe janë, 1) kodra e “Shën Thanasit“, 2) kodra e “Vreshtave“ e cila është në vazhdim të të parës, 3) kodra e “Shënd ‘Ilisë“ që edhe kjo është vazhdim i të mëparshmes, 4) kodra e “Gërqeles“, që edhe kjo vazhdon pas të tretës. Të gjitha këto kodra lartësohen pra në lindje të Korçës. Duhet thënë se ka të tilla edhe për nga ana e veriut në vazhdim deri në fshatin Melçan … .“

KE5/3 - Lumi i Devollit

Ky lumë është i gjatë 196km. Buron rrëzë malit të Gramozit në afërsi të fshatit Nikolocë. Kalon nëpër fushën e rrethit të Bilishtit, që quhet fusha e Devollit, takon Prespën e Vogël, kalon pranë Progrit, pastaj mespërmes Qafës së Cangonjit, duke lënë për nga veriu Malin e Thatë dhe nga jugu vragmalet e Moravës, përshkon kështu fushën e Korçës ku merr me vete lumin e Dunavecit, (fushën e ndan në dy pjesë), kalon nëpër torfat e ish kënetës dhe pastaj në anë të qytetit të Maliqit dhe ish kombinatit të sheqerit, futet për në grykat malore. Përshkon malësitë e Gorës dhe Oparit, futet në rrethin e Gramshit, kalon në rrethin e Beratit ku në afërsi të Urës Vajgurore bashkohet me lumin e Osumit dhe pastaj që të dy bashkë, duke formuar kështu lumin e madh të Semanit derdhen në det.

KE5/6 - Astronomi- Lindja dhe perëndimi i diellit. Agimi dhe muzgu në Korçë.

Grafiku në krah jep me një saktësi të pranueshme, lindjen dhe perëndimin e diellit, si dhe agimin dhe muzgun, madje edhe më tepër.Në të, në aksin horizontal janë vendosur të 12 muajt e vitit, ndërsa në aksin vertikal të 24 orët e ditës. Grafiku funksionon në këtë mënyrë.Le të marrim si shëmbull për ilustrim, dt.1 qershor.Agimi pra zbardhja e ditës do të fillojë rreth orës 5 dhe do të vazhdojë deri rreth orës 5.30. Ky çast konsiderohet ditë, gjë që k ështu vazhdon deri rreth orës 19.40, kur fillon edhe muzgu i mbrëmjes, pra të erret. Në orën 20, konsiderohet mbrëmje e cila vazhdon pastaj deri ditën e nesërme.Në grafik, pjesa e tij prej fundit të prillit deri në fund të tetorit, shihet që është e spostuar (ngrihet dhe pastaj ulet) 1 orë. Kjo pjesë pasqyron periudhën e ndërrimit të orës, gjë që aplikohet në Evropë për arsye ekonomike.Ndërkaq grafiku në fjalë jep mundësira edhe për llogaritje të tjera si, kohëzgjatjen, e natës, e ditës, e agimit dhe të muzgut.

KE5/8 - Pikat postare në trojet e qarkut të Korçës, nga viti 1912 deri në vitin 1940.

Më 1914 nga gjithsej 19 pika postare që kish vëndi, në zonën tonë kanë qënë këto pika:
Korçë
Qukës
Starovë.

Më 1922 nga gjithsej 47 pika postare që kish vëndi, në zonën e Korçës kanë qënë këto pika:
Korçë
Bilisht
Kolonjë (Ersekë)
Pogradec
Leskovik.

Këtu jepet një vulë postare e vitit 1913 e pikës postare të Starovës (sot Buçimas).

Të plotë lexojeni tek KE5/8

KE5/15 - Zona e Oparit në fillim të shek. 19 - të, një përshkrim i vitt 1830.

“ … Edhe Opari është një komunë e vogël. Përfshin thuajse 30 fshatra, …. Llogaritet të ketë gjithsej rreth 600 shtëpi dhe rreth 4500 frymë. Relievi është malor, tepër i frikshëm dhe me maja të pa kapshme. Shtëpitë janë të ndërtuara në kodra, rrëpira dhe humnera. [Përsa i takon juridiksionit fetar] varet nga mitropolia e Korçës. [Banorët] një pjesë janë mjeshtra ndërtimi, një pjesë tjetër janë drupunues dhe një pjesë janë blegtorë. ..

Read more...

KE5/22 - Pëllumbat dekorativë në qëndër të Korçës, gjatë viteve, 1957 - 1964.

Dikur në qëndër të qytetit, përpara katedrales së sotme, aty ku është monumenti i “Ushtarit të panjohur”, përpara godinës së njohur si, ish komiteti i vjetër i partisë, ashtu si ka sot edhe në një sërë qytetesh të njohura të botës, kish pëllumba në një masë të madhe, të cilët rriteshin aty për t’i dhënë qytetit tonë bukuri.

Pëllumbat i kishin foletë, në tarracat e kësaj godine dhe shtoheshin aty në formë të lirë, madje mbeturinat e këtyre foleve, mund t’i shihje në atë vënd edhe pas shumë vitesh, deri tani në fund. Për këta, kujdesej një
Read more...

KE5/29 - Mbi lagjet e Vithkuqit të dikurshëm

Në vitin 1792 dhe më pas në Vithkuq ka patur këto lagje apo mëhalla:

Borisht,

Tataç,

Llasi,

Qyrsa,

Syrbashi,

Krekasi,

Saraçi,

Rusasi,

Palasi,

Read more...

KE5/37 - Petro Sturgji (1894 – 1972), kampion bote në mundje.

Mërgimtar korçar në Amerikë, që u muar rreth 25 vjet me mundje dhe që në vitin 1923 arriti të bëhet kampioni i botës në këtë sport për peshën e mesme. Me këtë rast ai fitoi brezin e artë që atëhere emërtohej Lord Lonsdale. Thuhet se mori pjesë në mbi 1000 ndeshje mundjeje, të zhvilluara si në Amerikë ashtu dhe nëpër botë. Për të nderuar këtë sportist të madh, vitet e fundit në qytetin e Korçës, një rrugë mban emrin e tij, “Rruga Petro Sturgji“.

KE5/7 - Diagrama astronomike e rrugës apo ecurisë (kurbës) së diellit per Korçën.

Duke u bazuar në diagramën në krah nxjerrim të dhëna astronomike për pozicionin dhe rrugën e lëvizjes së diellit në vartësi të pozicionit gjeografik të Korçës.

Diagrama përbëhet nga një rreth i cili përshkohet prej dy aksesh; atij horizontal që jep orientimet lindje (E) dhe perëndim (W); dhe atij vertikal që jep orientimet veri (N) dhe jugë (S).

Rrethi në fjalë duke filluar nga veriu, sipas akrepave të sahatit, ndahet në këndet asimutale, 30 gradë, 60, 90, 120, 150, 180, 210, deri në 360 gradë ku mbyllet edhe rrethi.

Gjithashtu rrethi më i madh përshkohet nga një sërë rrathësh koncentrike (8 të tillë) të cilët ndajnë periferinë, me qëndrën në 9 pjesë 10-gradëshe, gjë që jep lartësinë mbi horizont të diellit, për një çast të caktuar, të një date të caktuar.

Edhe më. Rrethi në fjalë përshkohet prej disa sektorë rrathësh ekscentrike. Më i vogli jep lëvizjen e diellit mbi Korçë, gjatë solsticit veror (22 qershor), më i madhi jep lëvizjen e diellit mbi Korçë gjatë solsticit dimëror (22 dhjetor), i mesit jep lëvizjen gjatë ekuinokseve (22 mars apo 22 shtator) dhe sektori ndërmjet këtyre dy të fundit, është, ecuria apo kurba e lëvizjes së diellit mbi Korçë në datën kur po shkruhen këto rreshta (15 tetor, marrë si shëmbull).

Read more...