Korça Encyclopedica Nr.10

Arkiva Pedica

Aforizma - Për kopshtet

“Zoti fuqiplotë fillimisht krijoi kopshtin…

freskimin më të madh të shpirtit të njeriut.

Pa kopshte,

pallatet dhe ndërtesat,

s’janë gjë tjetër,

veçse punë të trasha, të dorës së njeriut.”

Francis Bacon

(1561-1626)

“Dhe kështu…

… Zoti në lindje të Edemit,

mbolli një kopsht

dhe aty pastaj,

vendosi njeriun, të cilin ai e pat krijuar.”

Genesis 2: 8-9

“Unë mendoj se,

ka aq shumë lloje të ndryshme, kopshtesh,

sa edhe lloje të ndryshme poezish.”

Joseph Addison

(1672-1719)

“Të humbësh ndjenjën e prekjes së lules,

do të thotë,

të pësosh ndarjen me botën,

në shkallën më të lartë.”

Albert Camus

(1913-1960)

“[Në një peizazh ku ve dorë njeriu,]

gjithmonë duhet të çfaqen bukuritë natyrale

dhe,

të fshihen difektet natyrale.”

Humphrey Repeton

(1752-1818)

“Do të desha që kur të më vinte fundi,

vdekja,

të më gjente në kopsht, aty pra, duke mbjellë……

Michel Eyquem de Montagne

(1533-1592)

Van Gogh, Kopshti prapa shtëpisë, v. 1888

Korça Encyclopedica Nr.10

Korça Encyclopedica (KE), është një revistë periodike, me karakter enciklopedik të dhënash, kulturor dhe edukativ. Të dhënat që jepen këtu, nuk kanë vlerë dhe forcë ligjore dhe nuk mund të përdoren për zgjidhje problemesh e konfliktesh të çfarëdo lloji qofshin. Revista, nuk bën politikë, nuk bën propagandë dhe nuk bën reklamë, për asgjë. Revista dhe botuesi, dr. Ilia V. Ballauri, ruajnë të drejtën e Copyright, ©.

KE10 - Titujt e artikujve

1. Një listë me kooperativat dhe ndërmarjet bujqësore të dikurshme (v.1986, prill).

2. Një datë nga të paktat data.

3. Disa shprehje të Korçës dhe të trevave për rreth.

4. Fragment nga gjenealogjia e Tefta Tashko Koços.

5. Mbi vlerën e disa artikujve ushqimorë kryesorë, në vitet 1600 – 1700 dhe krahasimet e tyre me periudha të ndryshme.

6. Loja cim - cim – ca.

7. Formacioni i ekipit të “Skënderbeut” që më 1933 doli kampion kombëtar.

8. Apotropizmi në librat e shtypura në tipografinë e Voskopojës.

KE10/16 - Histori - Baroni S. Sina prej Voskopoje dhe Akademia e Shkencave të Hungarisë.

Fjala e Baronit S. Sina prej Voskopoje përpara akademikëve dhe shkencëtarëve hungarezë.

“Të nderuar anëtarë të shoqatës hungareze të shkencëtarëve.

“Dija është forcë, forcë prej së cilës, nga njëra anë falë kërkimeve dhe sukseseve burojnë arritje gjithnjë e më të mëdha mbi Botën jo shpirtërore të Natyrës duke kapur këtu mënyrat e ndërtimit dhe funksionimit të saj dhe nga ana tjetër, dija duke shkrirë me ngadalë si zjarr ndriçues edhe errësirën e padijes dhe të paragjykimeve në Botën shpirtërore dhe atë morale, do të sjellë si rrjedhojë, zhvillimin e mendimit dhe fisnikërimin e zemrës, dhe njëherazi, do të sjellë kuptimin dhe dashurimin e së Vërtetës, duke shëruar kështu frikërat prej të cilave vuajnë mangësitë e shoqërisë, duke e ngritur në këtë mënyrë njeriun, kombin por edhe natyrën humane, në përsosmëri dhe mbarësi, frute këto të cilat Krijuesi bujar i pati parasysh t’ua dhurojë qënieve të tij me intelekt mbi dhe, në qoftë se këta mund dhe duan, t’i përdorin me urtësi, aftësitë që Ai u fali. Duke dashur të kontribuoj në pasurimin e këtij institucioni fisnik dhe me qëllim që Akademia të ketë strehën e vet ashtu si i meriton, ofroj tetëdhjetmijë fjorinta me kushtet që përmënden në aktin themelues që bashkangjitet. Dëshiroj që ky kontribut të pranohet me kënaqësi nga Shoqata jonë e ndritur, me dëshirën e nxehtë time që veprat e këtij institucioni shkencor të kthehen në sukseset më të mëdha, në begati të kombit.

Read more...

KE10/5 - Mbi vlerën e disa artikujve ushqimorë, në vitet 1600 - 1700 dhe krahasimet me kohët e sotme

Duke ditur vlerën e një sërë artikujve ushqimorë kryesorë të konsumit të përditshëm, (të quajtura sot, si “artikuj të shportës”), duke ditur se edhe të ardhurat mesatare të një zanaçiu fillestar, të rëndomtë, (kallfe), ishin në ato kohë rreth 3-4 aspra (apo akçe) në ditë, ndërsa për një usta 10 aspra, a diçka më shumë në ditë, mund të llogaritet dhe pastaj të imagjinohet, niveli i jetesës që bënin njerëzit e zakonshëm, rreth 300 vjet më parë, me atë që kanë sot.

Shënim:

1) Lista që është paraqitur më poshtë, i referohet qytetit të Beratit, i cili në ato kohë, për Shqipërinë e Jugut, zotëronte ndoshta tregun më të zhvilluar dhe më të pasur në vënd.

2) Tabela në fjalë është nxjerrë nga botimet e Akad. Shkenc. Shqipërisë, aut. Z. Shkodra, tek punimi: “Esnafet Shqiptare” fq. 106, v. 1973.

Read more...

KE10/13 - Mbi një testament të vitit 1693 të shkruajtur në formë poetiko - filozofike në Voskopojë

Duke lexuar këto rreshta të shkruara mbi 300 vjet më parë, me të cilat hapet një testament i vitit 1693, që gjendet në Kodikun e Shën Prodhromit të Voskopojës, (kopjuar prej I. Martinianit, para vitit 1939), çdokush mud të habitet.
Rreshtat e mëposhtme shumë mirë mund të përngjasohen me ato të traktateve të ngritura të asaj kohe, të shkrojtura në Evropë, nga eriuditët e mëdhenj të iluminizmit.

[Testament – shkruar në Voskopojë: ]
Në vitin 1693, më 20 Nëntor,
Sipas zërit paralajmërues të Perëndisë, falë nevojës së fundit të natyrës së diçkaje që shpërbëhet, gjithçka që lidhet me njeriun, duhet që një ditë të vdesë.
Por një çast i tillë, nuk thuhet, nuk thuhet madje as dita dhe për më tepër, shpesh sipas porosisë evangjelike, vdekja vjen si vjedhës në çastet që nuk e pret dhe nuk e di.
Për këtë arsye, unë Niska i Kiças (ose Kiços) një skllav i padenjë i Krishtit, që falë Perëndisë, i jetova vitet e jetës që kjo më dhuroi dhe arrita deri në gjashtëdhjet vjet, dhe duke patur parasysh sëmundjet e shumta dhe të shpeshta që kam hequr, duke parë se po më rrëzohen muret e vetvetes, d.m.th. forcat e mia, parashikoj vdekjen time.
Duke mos pritur më, duke mos e shtyrë më, dhe duke patur përkujdesin e Perëndisë mbështetje, si dhe mëntë dhe shëndetin trupor, mora dëshirën të hartoj këtë testament.... (vazhdon pastaj, shprehja e dëshirës dhe përcaktimet juridike të saj.)

Përkthyer: Ilia V. Ballauri
Nxjerrë nga punimi,
Pot – puri folklori nga
qyteti i dikurshëm i Voskopojës, fq. 84

KE10/4 - Gjenealogji - Muzika: Fragment nga gjenealogjia e Tefta Tashko Koços.

Duke ndjekur linjat e femrave, gjenealogjia e këngëtares shqiptare ndoshta më të madhe për të gjitha kohërat, Tefta Tashko Koços, para saj, del e ndërthurur me atë të familjeve të tjera të vjetra korçare si dhe futet në thellësi edhe të paktën pesë breza të tjera, duke arritur kështu, deri aty nga mesi i viteve 1700. (Ilia V. Ballauri)

KE10/8 - Apotropizmi në librat e shtypura në Tipografinë e Voskopojës më 1744

Medusa_e_Voskopojes Medusa sipas mitologjisë ish një përbindësh deti, femër, që kush e shihte atë, ngurosej dhe kthehej menjëherë në shkëmb. Kësaj gorgone-përbindësh, ju pre koka prej Perseut. Mithi thotë se Perseu ish dërguar për të vrarë Medusën, dhe në këtë detyrë ai u ndihmua prej perëndeshes Athina. Kjo e pajisi heroin me sandale me krahë, me një përkrenare që kthente atë në të padukshëm, me shpatë dhe me një mburojë pasqyrë. Perseu ja preu kokën Medusës, duke mos e parë atë direkt por duke parë në reflektimin e saj në mburojë, gjë që i dha atij mundësi që të mos ngurosej prej shikimit direkt. Ky fillimisht e përdori kokën e prerë të Medusës si armë mbrojtëse apotropike dhe më pas, thonë mithet, ja dedikoi atë perëndisë Athina.
Apotropizmi (grq. apotrepo = kthej mbrapsht) është ajo që në gjuhën e popullit quhet, prishja e të marrurit në sy. Pra koka e Medusës ka përfaqësuar madje, akoma edhe sot përfaqëson, simbolin e prishjes së syrit të keq.